दृश्यम् : १. 0
यदा धातुभागनिर्माणस्य विषयः आगच्छति तदा सम्यक् पृष्ठपरिष्करणस्य चयनं महत्त्वपूर्णम् अस्ति । सम्यक् परिष्करणं न केवलं रूपं वर्धयति अपितु स्थायित्वं, जंगप्रतिरोधं च सुदृढं करोति ।
एनोडाइजिंग्, पाउडर लेपन च इति लोकप्रियौ विकल्पौ । एनोडाइजिंग् इति विद्युत् रासायनिकप्रक्रिया अस्ति या धातुपृष्ठे रक्षात्मकं आक्साइड् स्तरं निर्माति । इदं स्तरं आधारधातुतः कठिनतरं भवति, उत्तमं धारणं, जंगप्रतिरोधं च प्रदाति ।
अपरपक्षे चूर्णलेपनं विद्युत्स्थैतिकप्रभारस्य उपयोगेन धातुपृष्ठे शुष्कं चूर्णं प्रयोजयितुं भवति । ततः लेपितः भागः तापितः भवति, येन चूर्णं द्रवति, स्निग्धं स्थायित्वं च भवति ।
उभयविधौ अद्वितीयलाभान् प्रदाति, येन भवतः विशिष्टानुप्रयोगाय सर्वोत्तमविकल्पं चयनं कर्तुं तेषां भेदं अवगन्तुं अत्यावश्यकं भवति ।
एनोडाइजिंग् विद्युत् रसायनम् अस्ति पृष्ठीयपरिष्करणं यत् धातुपृष्ठेषु रक्षात्मकं आक्साइडस्तरं निर्माति । तेषां जङ्गमात्, क्षरणात् च रक्षति ।
एनोडाइजिंग् धातुं विद्युत्विलेयकविलयने विसर्जयित्वा कार्यं करोति । विद्युत्प्रवाहः प्रयुक्तः भवति, येन धातुः उपरि रक्षात्मकः आक्साइड् स्तरः निर्मीयते ।
एषा प्रक्रिया धातुस्य स्थायित्वं, जंगप्रतिरोधं, सौन्दर्यस्य आकर्षणं च वर्धयति ।
l एनोडाइजिंग टङ्की (rectifier) .
l जलस्य टङ्की
l स्निग्धक
l कुल्ला टङ्की
1. पृष्ठस्य सज्जता : पृष्ठं सम्यक् स्वच्छं कुर्वन्तु।
2. विद्युत् विलेयकस्नानम् : विद्युत् विलेयविलयने पृष्ठभागं विसर्जयेत् ।
3. विद्युत्धारासंपर्कः : आक्साइडस्तरं निर्मातुं विद्युत्प्रवाहं प्रयोजयन्तु ।
4. सीलीकरणम् : आक्साइड् स्तरं लेपनेन सीलं कुर्वन्तु।
l इष्टतमपरिणामानां कृते पृष्ठस्य समुचिततया सज्जतां सुनिश्चितं कुर्वन्तु।
l इष्टं आक्साइडस्तरस्य मोटाई प्राप्तुं वोल्टेजं अवधिं च नियन्त्रयन्तु।
एनोडाइजिंग् इत्यस्य उपयोगः सामान्यतया एतेषु भवति :
l एल्युमिनियम
l टाइटेनियम
l मैग्नीशियमः
एनोडाइज्ड् स्तरः धातुः जङ्गमात्, क्षरणात् च रक्षति ।
एनोडाइज्ड् पृष्ठानि कठिनतराणि, घर्षणप्रतिरोधी च भवन्ति ।
एनोडाइजिंग् इत्यनेन समृद्धं, धातुरूपं भवति ।
छिद्रपूर्णपृष्ठेन रङ्गानाम्, लेपनानां च उत्तमं आसंजनं भवति ।
अन्येभ्यः लेपनविधिभ्यः अपेक्षया एनोडाइजिंग् महत्तरं भवितुम् अर्हति ।
एनोडाइजिंग् इत्यस्य वर्णविकल्पाः चूर्णलेपनस्य तुलने अधिकं सीमिताः सन्ति ।
एनोडाइज्ड् भागानां उपयोगः विभिन्नेषु उद्योगेषु भवति, यथा-
l मोटर वाहन
l एरोस्पेस
l उपभोक्तृ इलेक्ट्रॉनिक्स
l वास्तुकला घटक
समानप्रक्रियाणां लाभस्य च विषये अधिकपठनार्थं पश्यन्तु Alodine Finish - एकः सम्पूर्णः मार्गदर्शकः - TEAM MFG and रीमिंग - सफलस्य रीमिंग-सञ्चालनस्य लाभाः, सम्भाव्यसमस्याः, युक्तयः च - TEAM MFG.
चूर्णलेपनं शुष्कपरिष्करणप्रक्रिया अस्ति । अस्मिन् स्वतन्त्रप्रवाहयुक्तं शुष्कं चूर्णं पृष्ठे लेपनं भवति । चूर्णं सामान्यतया उष्माप्लास्टिकं वा उष्मासेट् बहुलकं वा भवति ।
इदं कठिनं, स्थायित्वं निर्मातुं तापितं भवति यत् पारम्परिकरङ्गात् कठिनतरं भवति । पाउडरलेपनेन कार्यात्मकं रक्षणं, अलङ्कारिकवर्धनं च भवति ।
पाउडरलेपनं विद्युत्स्थैतिकस्प्रेनिक्षेपणस्य (ESD) उपयोगः भवति । स्प्रे-बन्दूकः चूर्णकणानां उपरि विद्युत्स्थिर-आभारं प्रयोजयति । एतेन ते भूमिगतभागं प्रति आकर्षयन्ति ।
ततः लेपिताः भागाः क्यूरीङ्ग-अवकाशे स्थाप्यन्ते । लेपनं रासायनिकरूपेण विक्रिया कृत्वा दीर्घाः आणविकशृङ्खलाः निर्माति ।
l चूर्णलेपनबन्दूकः
l ओवनम्
l क्यूरिग ओवन
l पाउडर लेपन बूथ
1. पूर्व-उपचारः - रसायनिक-शुद्धिकरणेन पृष्ठभागं स्वच्छं कुर्वन्तु ।
2. पूर्वतापनम् : धातुः प्रायः ४००°F यावत् तापयन्तु ।
3. चूर्णप्रयोगः : विद्युत्स्थैतिकबन्दूकस्य उपयोगेन चूर्णं प्रयोजयन्तु ।
4. क्यूरिंग् : लेपितधातुं ४००°F तापमाने ओवनमध्ये क्यूर् कुर्वन्तु ।
5. शीतलीकरणं निरीक्षणं च : लेपनं शीतलं कर्तुं ददातु दोषाणां निरीक्षणं च कुर्वन्तु।
l सम चूर्णप्रयोगाय भागस्य सम्यक् ग्राउण्डिंग् सुनिश्चितं कुर्वन्तु।
l इष्टतमपरिणामानां कृते ओवनस्य तापमानं, क्यूरीङ्गसमयं च नियन्त्रयन्तु।
चूर्णलेपनार्थं उपयुक्ताः धातुः उपधातुः च
चूर्णलेपनं विविधधातुषु उपधातुषु च कार्यं करोति, यथा-
l एल्युमिनियम
l इस्पातः
l केचन प्लास्टिकाः
l काचः
l तन्तुफलकाः
चूर्णलेपनेन जंगस्य, धारणस्य च उत्तमं रक्षणं भवति ।
वर्णस्य तथा बनावटस्य विकल्पस्य विस्तृतपरिधिः
चूर्णलेपनेन वर्णानाम्, बनावटस्य च विशालः सङ्ग्रहः प्राप्यते ।
विद्युत्स्थैतिकप्रयोगः सम्पूर्णपृष्ठे समं कवरेजं सुनिश्चितं करोति ।
सामान्यतया एनोडाइजिंग् इत्यस्मात् अपेक्षया चूर्णलेपनं अधिकं किफायती भवति । (Alodine Finish - एकः सम्पूर्णः मार्गदर्शकः - TEAM MFG ) .
चूर्णलेपनं कालान्तरे चिपिंग्, पराबैंगनीक्षतिः च भवितुं शक्नोति ।
चूर्णलेपितानां भागानां उपयोगः विभिन्नेषु उद्योगेषु भवति, यथा- १.
l मोटर वाहन
l उपकरणम्
l फर्निचर
l वास्तुशिल्पतत्त्वानि
विभिन्नेषु अनुप्रयोगेषु स्नैप-फिट्-सन्धिनां प्रभावी-उपयोगस्य अधिकविवरणार्थं पश्यन्तु Snap-fit Joints: प्रकाराः, लाभाः, तथा च उत्तमप्रथाः - TEAM MFG.
एनोडाइजिंग् तथा पाउडर लेपनयोः मध्ये चयनं कुर्वन् अनेके कारकाः कार्ये आगच्छन्ति । मुख्यलक्षणानाम् आधारेण एतयोः परिष्करणयोः तुलनां कुर्मः ।
एनोडाइजिंग् कठिनं, एकीकृतं स्तरं निर्माति यत् उत्तमं स्थायित्वं जंगप्रतिरोधं च प्रदाति । एतत् एल्युमिनियमभागानाम् दीर्घकालं यावत् रक्षणं ददाति ।
चूर्णलेपनं उत्तमं स्थायित्वं, जंगप्रतिरोधं च ददाति । परन्तु विशेषतः कठोरवातावरणेषु एनोडाइजिंग् इत्यस्मात् न्यूनतया प्रतिरोधकत्वं भवितुम् अर्हति ।
एनोडाइजिंग् इत्यनेन वर्णानाम् सीमितपरिधिः प्राप्यते परन्तु समृद्धं, धातुरूपं च निर्माति । परिष्करणं स्निग्धं दृग्गोचरं च भवति ।
चूर्णलेपनेन वर्णविकल्पानां, बनावटस्य च विशालः सरणी प्राप्यते । एतेन अधिकं अनुकूलनं, डिजाइन-लचीलतां च भवति ।
एनोडाइजिंग् चूर्णलेपनस्य अपेक्षया अधिकं महत्त्वपूर्णं भवति । अस्य कृते विशेषसाधनानाम् प्रक्रियाणां च आवश्यकता भवति, येन व्ययः वर्धयितुं शक्यते ।
चूर्णलेपनं सामान्यतया अधिकं व्यय-प्रभावी भवति, विशेषतः बृहत्-परियोजनानां कृते । एनोडाइजिंग् इत्यस्य तुलने अस्य सामग्रीयाः, अनुप्रयोगस्य च व्ययः न्यूनः भवति ।
एनोडाइजिंग् पर्यावरण-अनुकूल-प्रक्रिया अस्ति । एतत् वाष्पशीलकार्बनिकयौगिकं (VOCs) न मुञ्चति, खतरनाकं अपशिष्टं वा न जनयति ।
पाउडरलेपनेन न्यूनतमं अपशिष्टं भवति तथा च VOC उत्सर्जनं न्यूनं भवति । पारम्परिकद्रवलेपनस्य हरिततरः विकल्पः अस्ति ।
एनोडाइजिंग् इत्यनेन कृशं, रक्षात्मकं स्तरं निर्मीयते यत् भागे न्यूनतमं आयामिकपरिवर्तनं जनयति । कठिनसहिष्णुतायुक्तानां घटकानां कृते उपयुक्तम् अस्ति ।
चूर्णलेपनेन पृष्ठभागे स्थूलतरं स्तरं भवति । कठिनसहिष्णुतां वा सटीकपरिमाणं वा समायोजयितुं समायोजनस्य आवश्यकता भवितुम् अर्हति ।
लक्षणम् | एनोडाइजिंग | पाउडर लेपन |
स्थायित्व | सर्वोत्कृष्ट | शोभन |
जंग प्रतिरोध | सर्वोत्कृष्ट | शोभन |
वर्णविकल्पाः | सीमित | विस्तृतपरिधिः |
व्यय-प्रभावशीलता | सामान्यतया अधिकं महत् | अधिकं व्यय-प्रभावी |
पर्यावरणीय प्रभाव | पर्यावरण-अनुकूलं, VOCs नास्ति | न्यूनतमं अपशिष्टं, न्यूनानि VOCs |
स्थूलता | पतली स्तर, न्यूनतम परिवर्तन | घनतरं लेपनं, समायोजनस्य आवश्यकता भवितुम् अर्हति |
भवतः धातुभागानाम् एनोडाइजिंग् तथा पाउडर लेपनयोः मध्ये निर्णयः? स्वस्य अनुप्रयोगस्य कृते उत्तमं विकल्पं कर्तुं एतान् प्रमुखकारकान् विचारयन्तु।
धातुस्य अथवा उपधातुस्य प्रकारः महत्त्वपूर्णः भवति । एनोडाइजिंग् एल्युमिनियम-टाइटेनियमयोः उपरि सर्वोत्तमरूपेण कार्यं करोति । धातुनां, उपधातुनां च विस्तृतपरिधिषु चूर्णलेपनं उपयुक्तम् अस्ति ।
भवतः भागस्य इष्टरूपस्य विषये चिन्तयतु। एनोडाइजिंग् एकं चिकणं, धातुरूपं किन्तु सीमितवर्णविकल्पं प्रदाति । चूर्णलेपनं अधिकानुकूलतायै वर्णानाम्, बनावटानाञ्च विशालं सरणीं प्रदाति ।
आवश्यकस्य स्थायित्वस्य, जंगप्रतिरोधस्य च स्तरं विचारयन्तु । एनोडाइजिंग् उत्तमं स्थायित्वं, जंगप्रतिरोधं च प्रदाति । कठोरवातावरणेषु सम्मुखीकृतानां भागानां कृते आदर्शम् अस्ति । चूर्णलेपनं उत्तमं रक्षणं ददाति परन्तु एनोडाइजिंगस्य अपेक्षया न्यूनस्थायित्वं भवितुम् अर्हति ।
कथं कुत्र च भागस्य उपयोगः भविष्यति इति चिन्तयन्तु। अत्यन्तं परिस्थितिः सहितुं आवश्यकं भागं एनोडाइजिंग् परिपूर्णम् अस्ति । चूर्णलेपनं बहुमुखी भवति, विविधप्रयोगेषु उपयुक्तं च भवति ।
निर्णये भवतः बजटस्य भूमिका भवति। एनोडाइजिंग् सामान्यतया चूर्णलेपनात् अधिकं महत्त्वपूर्णं भवति । विशेषतः बृहत्परियोजनानां कृते चूर्णलेपनं व्यय-प्रभावी भवति ।
यदि पर्यावरणस्य स्थायित्वं प्राथमिकता अस्ति तर्हि उभयप्रक्रियायाः लाभाः सन्ति । एनोडाइजिंग् पर्यावरण-अनुकूलं भवति, यत्र वीओसी वा खतरनाकं अपशिष्टं वा नास्ति । पाउडरलेपनेन न्यूनतमं अपशिष्टं न्यूनं VOC उत्सर्जनं च भवति ।
कारक | एनोडाइजिंग | पाउडर लेपन |
धातु/सबस्ट्रेट् | एल्युमिनियम, टाइटेनियम | धातुनां उपधातुनां च विस्तृतपरिधिः |
स्वरूपम् | धातुमयः, सीमितवर्णाः | वर्णानाम्, बनावटानाञ्च विशालः सरणी |
स्थायित्व | सर्वोत्कृष्ट | शोभन |
जंग प्रतिरोध | सर्वोत्कृष्ट | शोभन |
अनुप्रयोगः | अत्यन्तं परिस्थितयः | नागर |
मूल्यम् | महत्तरम् | व्यय-प्रभावी |
पर्यावरणीय प्रभाव | पर्यावरण-अनुकूलं, VOCs नास्ति | न्यूनतमं अपशिष्टं, न्यूनानि VOCs |
एतेषां कारकानाम् सावधानीपूर्वकं मूल्याङ्कनं कृत्वा भवन्तः निर्धारयितुं शक्नुवन्ति यत् भवतः विशिष्टप्रयोगाय एनोडाइजिंग् अथवा चूर्णलेपनं सर्वोत्तमः विकल्पः अस्ति वा इति । अस्मिन् स्थायिधातुभागनिर्माणे प्रवृत्तानां प्रक्रियाणां विषये अधिकं ज्ञातुं शक्नुवन्ति Die Casting - TEAM MFG इत्यस्य परिचयः.
समुचितं अनुरक्षणं भवतः एनोडाइज्ड् अथवा पाउडर-लेपितपृष्ठानि महान् दृश्यन्ते इति कुञ्जी अस्ति। अत्र केचन युक्तयः भवतः तेषां परिचर्यायां सहायकाः सन्ति।
एनोडाइज्ड् पृष्ठानि नियमितरूपेण मृदुप्रक्षालकविलयनेन स्वच्छं कुर्वन्तु।
घर्षकसामग्रीणां कठोररसायनानां वा प्रयोगं परिहरन्तु । ते एनोडाइज्ड् परिष्करणस्य क्षतिं कर्तुं शक्नुवन्ति।
अत्यन्तं तापमानात् वा कास्टिकपदार्थेभ्यः वा दूरं भवन्तु। ते अकालं धारणं कर्तुं शक्नुवन्ति ।
न | कुर्वन्तु |
---|---|
मृदुप्रक्षालकस्य उपयोगं कुर्वन्तु | घर्षणसामग्रीणां उपयोगं कुर्वन्तु |
नियमितरूपेण स्वच्छं कुर्वन्तु | कठोर रसायनानां प्रयोगं कुर्वन्तु |
सम्यक् प्रक्षाल्यताम् | अत्यन्तं तापमानस्य संपर्कं कुर्वन्तु |
मृदुवस्त्रेण मृदुप्रक्षालकेन च नियमितरूपेण चूर्णलेपितपृष्ठानि स्वच्छानि कुर्वन्तु ।
घर्षकसामग्रीणां कठोररसायनानां वा प्रयोगं परिहरन्तु । ते चूर्णलेपनस्य हानिं कर्तुं शक्नुवन्ति।
चूर्णलेपितपृष्ठानि दीर्घकालं यावत् सूर्यप्रकाशस्य आर्द्रतायाः च संपर्कात् रक्षन्तु । ते क्षीणतां वा क्षतिं वा कर्तुं शक्नुवन्ति ।
न कर्तव्यानि च | न कुर्वन्तु |
---|---|
मृदुवस्त्रस्य उपयोगं कुर्वन्तु | घर्षणसामग्रीणां उपयोगं कुर्वन्तु |
मृदुप्रक्षालकस्य उपयोगं कुर्वन्तु | कठोर रसायनानां प्रयोगं कुर्वन्तु |
नियमितरूपेण स्वच्छं कुर्वन्तु | दीर्घकालं यावत् सूर्यप्रकाशस्य आर्द्रतायाः च संपर्कं कुर्वन्तु |
यदि भवतः एनोडाइज्ड् अथवा पाउडर-लेपितं पृष्ठं क्षतिग्रस्तं भवति तर्हि चिन्ता न कुर्वन्तु! तस्य मरम्मतस्य उपायाः सन्ति ।
लघु-लघु-खरचना-चिप्स्-कृते टच-अप-पेन-अथवा रङ्ग-इत्येतत् सहायकं भवितुम् अर्हति ।
अधिकविस्तृतक्षतिं प्राप्तुं व्यावसायिकपरिष्करणसेवाया: परामर्शं कुर्वन्तु।
ते क्षतिं मूल्याङ्कनं कृत्वा उत्तमं कार्यं अनुशंसितुं शक्नुवन्ति।
केषुचित् सन्दर्भेषु पुनः एनोडाइजिंग् अथवा पुनः चूर्णलेपनस्य आवश्यकता भवितुम् अर्हति ।
एतेषां अनुरक्षण-परिचर्या-युक्तीनां अनुसरणं कृत्वा, भवान् स्वस्य एनोडाइज्ड् अथवा पाउडर-लेपित-पृष्ठानि आगामिषु वर्षेषु महान् दृश्यमानं स्थापयितुं शक्नोति! एतेषां पृष्ठानां परिपालनस्य विषये अधिकं ज्ञातुं शक्नुवन्ति at -कास्टिंग् मशीनस्य परिपालनं कथं करणीयम् ? - टीम एमएफजी.
सारांशेन एनोडाइजिंग्, पाउडर लेपनं च धातुभागानाम् रक्षणाय, वर्धनाय च विशिष्टान् लाभान् प्रददति । एनोडाइजिंग् उत्तमं स्थायित्वं, जंगप्रतिरोधं, चिकणं धातुरूपं च प्रदाति, यदा तु पाउडरलेपनं वर्णानाम्, बनावटस्य, व्यय-प्रभावशीलतायाः च विस्तृतां श्रेणीं प्रदाति
एतयोः परिष्करणयोः मध्ये चयनं कुर्वन् भवतः विशिष्टानि आवश्यकतानि, यथा धातुस्य प्रकारः, इष्टसौन्दर्यं, अन्त्यप्रयोगवातावरणं च विचारयितुं अत्यावश्यकम् पृष्ठीयपरिष्करणविशेषज्ञैः सह परामर्शः भवन्तं सूचितनिर्णयं कर्तुं भवतः अनुप्रयोगाय उत्तमं परिणामं प्राप्तुं च साहाय्यं कर्तुं शक्नोति।
Team Mfg इत्यत्र अस्माकं ज्ञाता दलं व्यक्तिगतपरामर्शं दातुं सज्जः अस्ति तथा च भवतः परियोजनायाः कृते सम्यक् समाप्तिं प्रति मार्गदर्शनं कर्तुं सज्जः अस्ति।
प्रश्नः- एनोडाइज्ड् भागानां उपरि पाउडरकोटं कर्तुं शक्नुवन्ति वा?
अ: एनोडाइज्ड् भागेषु चूर्णलेपनं सम्भवं किन्तु न अनुशंसितम्। केवलं एनोडाइजिंग् इत्यस्य तुलने न्यूनतया स्थायित्वं जंगप्रतिरोधी च परिष्करणं भवितुम् अर्हति ।
प्रश्नः- एनोडाइज्ड् तथा पाउडर-लेपित-परिष्करणं कियत्कालं यावत् स्थास्यति ?
अ: एनोडाइज्ड् तथा पाउडर-लेपितौ परिष्करणौ स्थायित्वं दीर्घकालं यावत् स्थायित्वं च भवति। सम्यक् परिपालनेन ते कठोरवातावरणेषु अपि बहुवर्षपर्यन्तं भागानां रक्षणं कर्तुं शक्नुवन्ति ।
प्रश्नः- एनोडाइज्ड् अथवा पाउडर-लेपितभागाः पुनःप्रयोगाः कर्तुं शक्यन्ते वा?
अ: आम्, एनोडाइज्ड्, पाउडर-लेपितानि च भागानि पुनः प्रयोक्तुं शक्यन्ते। लेपनाः अन्तर्निहितधातुस्य पुनःप्रयोगप्रक्रियायां बाधां न जनयन्ति ।
प्रश्नः- एनोडाइज्ड् अथवा पाउडर लेपितं कर्तुं शक्यमाणानां भागानां आकारस्य किमपि सीमा अस्ति वा?
अ: एनोडाइज्ड् अथवा पाउडर लेपितानां भागानां आकारः उपलब्धानां उपकरणानां सुविधानां च उपरि निर्भरं भवति। अधिकांशः व्यावसायिकः परिष्करणसेवाः भागस्य आकारस्य विस्तृतपरिधिं समायोजयितुं शक्नोति ।
सामग्री शून्या अस्ति!
TEAM MFG इति द्रुतनिर्माणकम्पनी अस्ति या ODM इत्यत्र विशेषज्ञतां प्राप्नोति तथा च OEM 2015 तमे वर्षे आरभ्यते।