इंजेक्शन ढालन एवं 3D मुद्रण दो विनिर्माण प्रक्रिया हैं जो हाल में वर्षों में अधिकतर लोकप्रिय होने के कारण बनेवाली होती हैं तथा जटिल डिजाइन बनाने की क्षमता के कारण है।.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . यद्यपि द्वयोः तकनीकानां लाभाः, हानिः च सन्ति, तथापि बहवः जनाः चिन्तयन्ति यत् 3D मुद्रणं अन्ततः इन्जेक्शन-ढालनस्य स्थाने भविष्यति वा इति ।
अस्य प्रश्नस्य उत्तरं दातुं प्रथमं प्रत्येकं प्रक्रिया कथं कार्यं करोति इति प्रथमं अवगन्तुं महत्त्वपूर्णम् अस्ति । इंजेक्शन ढालने प्लास्टिक गोलीओं के गलने एवं द्रवीदार सामग्री को एक ढाल गुहा में इंजेक्ट करना शामिल होती है। एकदा प्लास्टिकं शीतलं भवति, कठोरता च भवति तदा सांचः उद्घाट्यते, समाप्तं उत्पादं च निष्कास्यते । एषा प्रक्रिया सामान्यतया समानभागानाम् सामूहिकनिर्माणार्थं उपयुज्यते तथा च पदार्थानां विस्तृतपरिधिना सह कर्तुं शक्यते, यत्र थर्मोप्लास्टिकः, थर्मोसेटिंग् बहुलकानि, इलास्टोमर् च सन्ति
3D मुद्रणं, अपरं तु, स्तरस्य भौतिकवस्तुस्तरं निर्मातुं डिजिटलसञ्चिकायाः उपयोगं करोति । प्रक्रियायां तण्डुलं वा रालं वा द्रवयितुं नोजलद्वारा निष्कासनं च भवति यत् अधः ऊर्ध्वतः वस्तुं निर्मातुं शक्यते । 3D मुद्रणस्य उपयोगः प्रायः जटिल ज्यामितियुक्तानां भागानां आद्यलिंगनार्थं, उत्पादनार्थं च भवति ।
यद्यपि इन्जेक्शन ढालनं 3D मुद्रणं च द्वयोः अपि लाभः भवति, तथापि तेषां प्रत्येकस्य विशिष्टाः लाभाः, हानिः च सन्ति ये तान् कतिपयानां अनुप्रयोगानाम् कृते अधिकं उपयुक्तं कुर्वन्ति इञ्जेक्शन्-मोल्डिंग् इत्येतत् समानभागानाम् उच्च-मात्रायां उत्पादनार्थं आदर्शम् अस्ति, यतः एतत् शीघ्रं कुशलतया च भागाः उत्पादयितुं शक्नोति । बृहत् परिमाणस्य कृते 3D मुद्रणस्य अपेक्षया इदं अधिकं व्यय-प्रभावी अपि अस्ति । परन्तु, ढालस्य परिकल्पनस्य निर्माणस्य च अग्रिमव्ययः अत्यन्तं अधिकः भवितुम् अर्हति, येन लघु उत्पादन-धावनस्य कृते न्यूनं सम्भवं भवति ।
3D मुद्रणं तु जटिल ज्यामितियुक्तानां भागानां वा आद्यरूपस्य वा न्यून-मात्रायां रन-निर्माणार्थं आदर्शम् अस्ति । इदम् इञ्जेक्शन-मोल्डिंग् इत्यस्मात् अपि अधिकं लचीलं भवति यतः डिजिटल-सञ्चिकायां परिवर्तनं कर्तुं शक्यते, शीघ्रं मुद्रितं च कर्तुं शक्यते । परन्तु 3D मुद्रणं अधिकमात्रायां इन्जेक्शन-ढालनस्य अपेक्षया मन्दतरं महत्त्वपूर्णं च भवितुम् अर्हति ।
अन्तिमेषु वर्षेषु 3D मुद्रणेन भौतिकक्षमतासु महत्त्वपूर्णं प्रगतिः कृता अस्ति तथा च अधुना धातुः, सिरेमिक्सः, अपि च भोजनम् अपि सहितं विस्तृतश्रेणीभिः सामग्रीभिः सह मुद्रणं कर्तुं समर्थः अस्ति एतेन एरोस्पेस्, मेडिकल, ऑटोमोटिव् इत्यादिषु उद्योगेषु 3D मुद्रणस्य उपयोगः वर्धितः, यत्र जटिलाः डिजाइनाः अनुकूलितभागाः च आवश्यकाः सन्ति
परन्तु 3D मुद्रणे उन्नतिः अस्ति चेदपि, इञ्जेक्शन-मोल्डिंग् इत्यस्य उच्च-मात्रायाः उत्पादनस्य कृते गति-व्यय-प्रभावशीलतायाः दृष्ट्या इञ्जेक्शन-मोल्डिंग् इत्यस्य अपि महत्त्वपूर्णः लाभः अस्ति यद्यपि 3D मुद्रणं अन्ततः कतिपयेषु अनुप्रयोगेषु इन्जेक्शन-ढालनस्य स्थाने स्थापयितुं शक्नोति, तथापि उत्पादन-वेगस्य, व्ययस्य च दृष्ट्या तस्य सीमानां कारणेन प्रक्रियां पूर्णतया प्रतिस्थापयितुं असम्भाव्यम्
निष्कर्षतः, यद्यपि 3D मुद्रणं हालवर्षेषु महत्त्वपूर्णं उन्नतिं कृतवान् अस्ति तथा च अधिकाधिकं लोकप्रियं विनिर्माणप्रक्रिया अभवत्, तथापि इन्जेक्शन-ढालनस्य पूर्णतया स्थाने स्थापयितुं असम्भाव्यम् दोनों प्रक्रियाएं उनके लाभ एवं हानि होती है तथा कुछ अनुप्रयोगों के लिए अधिक उपयुक्त होती हैं। यतो हि प्रौद्योगिकी निरन्तरं विकसिता भवति, तस्मात् सम्भाव्यते यत् इन्जेक्शन-ढालनं 3D-मुद्रणं च द्वयमपि विनिर्माण-उद्योगे महत्त्वपूर्णानि भूमिकानि निरन्तरं करिष्यति |.
